काठमाडौँ । काठमाडौँ महानगरपालिकाले त्रिपुरेश्वरस्थित आँखा अस्पताल र थापाथलीस्थित काठमाडौँ पोलिक्लिनिक एण्ड प्याथोलोजी ल्यावको फोहर उठाउन रोक लगाएको छ । स्वास्थ्य संस्थाजन्य फोहर व्यवस्थापनको अनुगमनका क्रममा हानीकारक फोहर निर्मलीकरण नभएको, फोहर व्यवस्थापनमा असल अबलम्बन नगरिएकाकारण संकलनमा रोक लगाउनु परेको वातावरण व्यवस्थापन विभागको फोहरमैला व्यवस्थापन महाशाखा प्रमुख कविता राईले बताए ।
नेपाल आँखा अस्पतालमा वर्गीकरण गर्ने प्रणाली थालिएको भएपनि वर्गीकरण गरिएको फोहर छुट्टै व्यवस्थापन गर्ने प्रणाली थिएन । संक्रमित फोहरलाई सामान्य बनाउने प्रविधि थिएन । उपचारका लागि प्रयोग हुने उपकरण तथा औजारलाई निर्मलीकरण गर्न राखिएको अटोक्लेभ र फोहर संकलन गर्ने बाल्टिनहरु एकै ठाउँमा राखिएको थियो । फोहरमैला व्यवस्थापन महाशाखा प्रमुख कविता राईले भने, ‘फोहर निर्मलीकरण नभएसम्म संकलन गर्ने निजी क्षेत्रलाई नउठाउन निर्देशन छ ।’
अस्पतालहरुभन्दा जोखिम त पोलिक्लिनिक र जनस्वास्थ्य प्रयोगशालामा भेटिन थालेका छन् । वरिष्ठ इञ्जिनियर निशा कोइराला भन्छिन, ‘थापाथलीमा भएको काठमाडौँ पोलिक्लिनिक एण्ड प्याथोलोजी ल्याबबाट उत्पादन भएको फोहर व्यवस्थापन गर्न व्यवस्थापक अञ्जानजस्तै देखिए । कर्मचारी पनि हानीकारक फोहर व्यवस्थापनमा गलत अभ्यास गरिरहेका थिए । प्याथोलोजी ल्याव र कर्मचारीका लागि खाजा बनाउने कोठा एउटै भेटियो ।’
यो अवस्थामा बारेमा सञ्चालकले, तीजको दर खान ल्याबमा ग्याँस सिलिण्डर र चुलो ल्याएको बताए । कर्मचारीले भने, ‘खाना मात्र यहाँ पकाउने हो । खाने त बाहिर ल्याएर हो ।’ यसरी कुरा बाझिए पनि गलत भन्ने ठहर गर्न कठिन भएन । यसलाई पुष्टि गर्न चियामा हाल्न प्रयोग गरिने चिनी, चियापत्ती र अरु पसलाका बट्टा सँगै थिए ।
ल्याबका सञ्चालकले सडक वारिपारि हुने गरी सुरक्षित गर्भपतन सेवा पनि सञ्चालन गरेपनि गर्भपतन गर्दा उत्पादन हुने फोहर कसरी व्यवस्थापन हुन्छ? प्रश्नको जवाफमा सञ्चालकले निसंकोच भने, ‘शौचालयमा हालेर बगाइदिन्छौँ ।’
यस केन्द्रमा सुरक्षित गर्भपतनका लागि मासिक १५ जनासम्म आउनुहुन्छ । सञ्चालकका अनुसार प्रति एक व्यक्ति गर्भपतन गराउँदा कम्तीमा आधा किलोग्राम जोखिमपूर्ण फोहर उत्पादन हुन्छ । अहिलेसम्म यहाँबाट उत्पादन भएको सबै फोहर शौचालयबाट बगाइएको छ । सञ्चालकले थप्दै भने, ‘कहिलेकाहीँ जाम हुन्छ । रसायन हालेर खोल्छौँ ।’
यसअघि कमलपोखरीमा रहेको हिमाल अस्पताल र चारखालमा रहेको सिद्ध पोलीक्लिनिकको अनुगमन गरिएको थियो । हिमाल अस्पतालले गएको बर्षमा दिएका सुझावमध्ये धेरै कार्यान्वयनमा ल्याएकोले सुधारोन्मुख देखिएको थियो । सिद्धि पोलीक्लिनिकले अटोक्लेभ मेसिन राखेर जोखिमपूर्ण फोहरलाई निर्मलीकरण अभ्यास गरेको थियो।